Đẩy mạnh nghiên cứu, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo

Vừa qua, tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia ở Khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự Hội nghị trực tuyến toàn quốc tổng kết công tác năm 2023 và triển khai nhiệm vụ năm 2024 của Bộ KH&ĐT.

Cùng tham dự Hội nghị có Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng.

10 vấn đề then chốt, thách thức đặt ra trong công tác tham mưu chiến lược của ngành

Phát biểu tại hội nghị, điểm lại những kết quả nổi bật trong năm 2023 và những năm gần đây của ngành KHĐT, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, việc phát triển hệ tư duy mới, tầm nhìn chiến lược mới về phát triển, phù hợp với thế và lực mới của đất nước, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Trong đầu tư công, chúng ta đã nỗ lực khắc phục bằng được tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún, chia cắt, lợi ích cục bộ để tập trung nguồn lực đầu tư các công trình, dự án lớn, đường cao tốc, liên vùng, ven biển… cho đột phá hạ tầng của đất nước.

Cụ thể như đã giảm từ khoảng 60 chương trình mục tiêu giai đoạn 2011-2015 xuống 21 chương trình giai đoạn 2016-2020, đến nay chỉ còn 3 chương trình mục tiêu quốc gia trong giai đoạn 2021-2025. Cắt giảm khoảng 12.000 dự án sử dụng ngân sách Trung ương trong giai đoạn 2016-2020 xuống dưới 5.000 dự án trong giai đoạn 2021-2025. Thực hiện mục tiêu đến năm 2025 có khoảng 3.000 km đường cao tốc và đến năm 2030 có khoảng 5.000 km.

Công tác kế hoạch, quản lý nhà nước đã thay đổi tư duy mạnh mẽ, tăng cường phân cấp, phân quyền triệt để, tập trung vào nghiên cứu những vấn đề lớn của đất nước ở tầm vĩ mô, như chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, thể chế, mô hình kinh tế mới…

Việc hoàn thành mục tiêu cơ bản trình, phê duyệt xong các quy hoạch trong năm 2023, tạo không gian mới, động lực tăng trưởng mới, đồng thời cũng là căn cứ pháp lý để các bộ, ngành, địa phương ưu tiên thu hút đầu tư, phân bổ nguồn lực phát triển ngành, lĩnh vực và địa phương trong trung và dài hạn.

Bộ trưởng cũng nêu 10 vấn đề then chốt, thách thức đặt ra trong công tác tham mưu chiến lược của ngành. Theo đó, cần tiếp tục củng cố và phát huy tầm nhìn chiến lược về phát triển, tư duy của đổi mới và cải cách mới, phù hợp với bối cảnh mới của thế giới, đất nước, từng ngành, lĩnh vực và từng địa phương. "Đây là yếu tố căn bản, gốc rễ của mọi chính sách để củng cố và khơi thông nội lực, tranh thủ ngoại lực nhằm giúp chúng ta có thể đi nhanh hơn và bền vững hơn", Bộ trưởng phát biểu.

Cùng với đó, nguy cơ tụt hậu, rơi vào bẫy thu nhập trung bình còn lớn, thách thức già hóa dân số, không tận dụng hết thời cơ "dân số vàng", đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều khó khăn, thách thức, chứa đựng nhiều yếu tố bất định, khó lường.

Các yếu tố nền tảng về thể chế, nguồn nhân lực chất lượng cao, công nghệ… còn thấp so với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra. Năng lực nội tại, tính tự chủ của nền kinh tế chưa cao, tốc độ tăng năng suất lao động còn thấp. Các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên, công nghiệp mũi nhọn vẫn chậm phát triển so với yêu cầu đặt ra.

Bộ trưởng cũng trăn trở về việc khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, phát huy vai trò của doanh nghiệp Nhà nước, phát triển doanh nghiệp nội địa, doanh nghiệp dân tộc, tổ chức kinh tế hợp tác, vấn đề thu hút đầu tư nước ngoài trong tình hình mới, quản trị quốc gia, vấn đề phân cấp, phân quyền và công tác phối hợp trong một số lĩnh vực và thúc đẩy liên kết vùng, thể chế phát triển các loại thị trường, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo chưa thực sự trở thành động lực chủ yếu cho phát triển nhanh và bền vững, các thách thức về thích ứng với biến đổi khí hậu, thúc đẩy tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo…

Bộ trưởng nhấn mạnh, toàn thể cán bộ, công chức, viên chức trong ngành sẽ tiếp tục phát huy truyền thống của ngành, giữ vững ngọn cờ cải cách, không ngừng đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm, dũng cảm vượt qua chính mình, thể hiện tinh thần trách nhiệm đối với sự phát triển của đất nước, sẵn sàng đối mặt với những khó khăn, thách thức, thường xuyên trau dồi kiến thức pháp luật, tư duy phát triển.

Bắt kịp, tiến cùng và vượt lên về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính trước hết bày tỏ ấn tượng với không khí đổi mới sáng tạo, tự tin, bản lĩnh và khát vọng vươn lên cùng đất nước của ngành KHĐT tại hội nghị, tạo động lực, truyền cảm hứng với niềm tin năm 2024 sẽ đạt kết quả cao hơn năm 2023.

Theo Thủ tướng, trong những kết quả, thành tựu chung của đất nước trong năm 2023, không thể không nói đến đóng góp của ngành, Bộ KH&ĐT - cơ quan tổng tham mưu có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng; trong đó có cả những đóng góp thầm lặng nhưng tác động lớn, lan tỏa cao, hiệu quả lâu dài.

Năm 2023, tình hình kinh tế-xã hội đất nước tiếp tục phục hồi tích cực, tháng sau tốt hơn tháng trước, quý sau cao hơn quý trước; cơ bản đạt được mục tiêu tổng quát đề ra và nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực, kinh tế Việt Nam là điểm sáng trong bức tranh không mấy sáng sủa của kinh tế toàn cầu. Những kết quả này tiếp tục đóng góp và khẳng định đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay.

Thủ tướng đánh giá năm 2023, Bộ, ngành KHĐT đã hoàn thành xuất sắc một khối lượng lớn công việc khá toàn diện trên tất cả các lĩnh vực theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị, các đối tác quốc tế có liên liên quan. Trong đó, Thủ tướng nhấn mạnh 9 điểm sáng nổi bật.

Trước hết, ngành đã tiếp nối truyền thống, phát huy thành quả qua các thế hệ, không ngừng nỗ lực, cố gắng vươn lên, đặc biệt là tinh thần bắt kịp, tiến cùng và vượt lên về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp. "Vượt qua chính mình là rất khó, nhưng các đồng chí đã làm được và tôi tin chắc sẽ làm tốt hơn nữa", Thủ tướng nói.

Thứ hai, thực hiện tốt vai trò của cơ quan tổng hợp tham mưu cấp chiến lược, cơ quan đầu mối, điều phối điều hành kinh tế vĩ mô.

Thứ ba, công tác hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách tiếp tục được chú trọng, đẩy mạnh triển khai thực hiện, nhất là những cơ chế, chính sách để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Thứ tư, công tác quy hoạch đã có sự thay đổi rõ rệt trong tư duy và hành động, đáp ứng tiến độ, chất lượng, với tư duy mới, tầm nhìn mới, cơ hội mới, mang lại giá trị mới. Quy hoạch là việc khó, phải có tư đuy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, chỉ ra và phát huy tối đa tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh, hóa giải các khó khăn, thách thức của đất nước và các địa phương. Năm 2023 có thể coi là năm quy hoạch, Thủ tướng đánh giá.

Bộ đã trình Quốc hội, Chính phủ ban hành Nghị quyết tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030 và Kế hoạch thực hiện. Có 109/111 quy hoạch đã hoàn thành việc lập, thẩm định, phê duyệt; tích cực triển khai các nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển 6 vùng kinh tế-xã hội; đã thành lập và phát huy vai trò của các hội đồng điều phối vùng.

Thứ năm, giải ngân vốn đầu tư công là điểm sáng, được triển khai quyết liệt gắn với tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh kiểm tra, giám sát. 26 đoàn công tác của Thành viên Chính phủ được thành lập để kiểm tra, làm việc, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, đầu tư công, xây dựng hạ tầng và xuất nhập khẩu tại các địa phương. Nhờ đó, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công đã có những cải thiện rõ rệt qua từng tháng, từng quý; tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2023 đạt khoảng 95%, cao hơn năm 2022 (91,42%).

Thứ sáu, đóng góp tích cực vào cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, phát triển doanh nghiệp và thu hút đầu tư nước ngoài. Có 217.700 doanh nghiệp đăng ký mới và quay trở lại thị trường, tăng 4,5%. Đến cuối năm, số doanh nghiệp gia nhập và quay lại thị trường lớn hơn số doanh nghiệp rút lui, đảo chiều so với đầu năm. Nhiều doanh nghiệp về bất động sản và hoạt động của thị trường trái phiếu doanh nghiệp có dấu hiệu phục hồi. Thu hút FDI đạt 36,6 tỷ USD, tăng 32,1% với nhiều dự án chất lượng cao, như các dự án sản xuất điện thoại, linh kiện điện tử, sản xuất chip; vốn FDI thực hiện đạt 23,2 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay.

Thứ bảy, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo có bước phát triển mạnh mẽ, định hình hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Với tinh thần tự lực, tự cường, Bộ đã khánh thành Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) và đã thu hút 41 quỹ đầu tư cam kết đầu tư 1,5 tỷ USD trong 3 năm 2023-2025.

Thứ tám, Bộ, ngành cũng nâng cao năng lực phân tích, dự báo và thống kê, đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu về tính kịp thời, chính xác và chất lượng công tác tham mưu, điều hành kinh tế vĩ mô

Thứ chín, Bộ, ngành giữ vững, củng cố và phát huy kỷ luật kỷ cương, đoàn kết, thống nhất, trên bảo dưới nghe, dưới đề xuất, trên tiếp thu.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác của ngành KHĐT còn một số tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, Thủ tướng lưu ý việc phản ứng chính sách kịp thời, hiệu quả hơn nữa; công tác tham mưu chiến lược trên cơ sở dữ liệu và bám sát tình hình; nghiên cứu sâu hơn, kỹ hơn về tổng cầu, tổng cung trên thế giới…

Các báo cáo và ý kiến phát biểu tại hội nghị đã nêu nhiều bài học quý, cách làm hay, mô hình hiệu quả. Thủ tướng lưu ý một số bài học kinh nghiệm quan trọng: Phải thực hiện nghiêm các chủ trương, đường lối, chính sách theo các nghị quyết, kết luận, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, của Tổng Bí thư Quốc hội, Chính phủ. Phải đoàn kết, chung sức đồng lòng, phát huy sức mạnh, trí tuệ tập thể, đề cao trách nhiệm cá nhân, khuyến khích, động viên đổi mới sáng tạo, tự lực, tự cường. Phải nắm chắc tình hình thực tiễn, phản ứng chính sách chủ động, kịp thời, linh hoạt, đúng thời điểm, hiệu quả.

Đẩy mạnh nghiên cứu chiến lược, tham mưu chiến lược

Theo Thủ tướng, năm 2024 là năm bứt phá, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi Kế hoạch 5 năm 2021-2025. Bộ KH&ĐT cần làm tốt chức trách và nhiệm vụ được giao, phát huy cao nhất vai trò là cơ quan tổng tham mưu, phát huy kết quả đạt được, không say sưa, thỏa mãn, chủ quan, lơ là, chuẩn bị tâm thế, phản ứng chính sách và nguồn lực với dự báo tình hình tiếp tục khó khăn và có thể khó khăn hơn năm 2023, làm việc tích cực, mạnh mẽ, hiệu quả hơn trong năm 2024.

Nhấn mạnh một số kỳ vọng và mong muốn với Bộ, ngành, Thủ tướng nêu rõ, Bộ KH&ĐT luôn có tư duy sắc bén, đổi mới, nắm bắt nhanh nhạy các vấn đề nổi lên của thế giới, đất nước và có tầm nhìn xa, tham mưu các quyết sách lớn về kinh tế-xã hội cho Đảng, Nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân.

Luôn coi trọng và làm tốt hơn nữa công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN và tổ chức thực hiện; đây vừa là đòi hỏi cấp bách, khâu đột phá quan trọng, vừa là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài tạo động lực phát triển nhanh và bền vững.

Luôn xung kích, tiên phong trong thu hút đầu tư nước ngoài, phát triển các mô hình kinh tế mới, ngành nghề mới, thúc đẩy đổi mới sáng tạo với tinh thần bắt kịp, tiến cùng và vượt lên góp phần thúc đẩy chuyển đổi nền kinh tế, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Luôn đi đầu trong chuyển đổi số, tạo động lực mạnh mẽ phát triển các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế; góp phần tăng năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia; trở thành công cụ quan trọng trong xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ, hội nhập ngày càng sâu rộng.

Luôn đẩy mạnh hiệu lực, hiệu quả của công tác thống kê nhà nước; hiện đại hóa theo hướng khoa học, phản ánh kịp thời, chính xác, đầy đủ, phục vụ ngày càng tốt hơn sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, chỉ đạo, điều hành của Chính phủ.

"Đẩy mạnh nghiên cứu chiến lược, tham mưu chiến lược để làm tốt hơn nữa việc kiến tạo phát triển, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Nắm chắc thực tiễn, bám sát tình hình trong và ngoài nước để chủ động, tích cực đề xuất cơ chế, chính sách phù hợp theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc và vượt qua thách thức, huy động mọi nguồn lực, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững, thúc đẩy sự phát triển nhanh, bền vững, bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau. Tổ chức thực hiện nghiêm túc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, sự chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, đề cao trách nhiệm cá nhân, phát huy tối đa tính chủ động, sáng tạo, tinh thần tự lực, tự cường để hoàn thành nhiệm vụ được giao phó", Thủ tướng phát biểu.

Về nhiệm vụ cụ thể, Thủ tướng yêu cầu phải bám sát các kết luận, nghị quyết của Trung ương, Quốc hội, Chính phủ, cụ thể hóa để triển khai thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể năm 2024 với chủ đề: "Kỷ cương trách nhiệm, chủ động kịp thời, tăng tốc sáng tạo, hiệu quả bền vững" với tinh thần "Năm quyết tâm", với một số nhiệm vụ trọng tâm:

Thứ nhất, tiếp tục nỗ lực hơn nữa trong công tác điều hành kế hoạch và điều phối kinh tế vĩ mô. Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành trong công tác điều phối kinh tế vĩ mô.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách để thực hiện quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả 3 đột phá chiến lược (thể chế, hạ tầng, nhân lực); huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho đầu tư phát triển đất nước, nhất là chính sách cho đổi mới sáng tạo. Bởi nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn từ đổi mới, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân.

Thứ ba, tập trung thực hiện hiệu quả, thực chất cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nghiên cứu, tham mưu triển khai, thúc đẩy các mô hình, lĩnh vực kinh tế mới, như bán dẫn, hydrogen, năng lượng tái tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ... Thủ tướng lưu ý làm tốt nhiệm vụ đào tạo nhân lực chất lượng cao cho ngành bán dẫn. Đồng thời, ông cũng lấy ví dụ rất đáng mừng về việc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã nghiên cứu thành công việc sản xuất vật liệu mới, nhiên liệu mới từ khí CO2.

Thứ tư, đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tăng cường công khai, minh bạch. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, chống cơ chế "xin-cho" đi đôi với phân bổ nguồn lực phù hợp, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường kiểm tra, giám sát.

Thứ năm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo và phát triển doanh nghiệp.

Thứ sáu, làm tốt công tác hội nhập kinh tế quốc tế, thúc đẩy thu hút đầu tư nước ngoài và các nguồn lực từ bên ngoài trong bối cảnh khó khăn.

Thứ bảy, làm tốt nhiệm vụ Thường trực Tiểu ban Kinh tế-Xã hội để xây dựng Báo cáo kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025, Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030; xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2026-2030 trình Đại hội XIV của Đảng.

Thứ tám, coi trọng, làm tốt công tác xây dựng Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức Đảng và đảng viên; xây dựng bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ; kiên quyết đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực…

Với bề dầy truyền thống vẻ vang 79 năm và với khí thế, quyết tâm mới, Thủ tướng tin tưởng rằng tập thể lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ngành kế hoạch, đầu tư và thống kê tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được; nỗ lực vượt qua khó khăn thách thức; phấn đấu hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, đạt kết quả cao hơn năm 2023, đóng góp nhiều hơn nữa cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hà Văn