Siết chặt nguồn vốn huy động từ quốc tế: Doanh nghiệp có gặp khó?

Thời gian gần đây, vay nước ngoài của tổ chức tín dụng (TCTD) và doanh nghiệp có xu hướng tăng do tận dụng mặt bằng lãi suất thấp trên thị trường quốc tế, nhiều doanh nghiệp vay vốn từ công ty mẹ, để hỗ trợ hoạt động kinh doanh. Điều này dẫn đến nguy cơ không đảm bảo chỉ tiêu tổng hạn mức rút vốn ròng trung, dài hạn và mức tăng dư nợ vay ngắn hạn nước ngoài được phê duyệt hàng năm. Hiện nay, vay của doanh nghiệp chiếm khoảng 70-80% tổng dư nợ vay nước ngoài tự vay tự trả.

Nhiều doanh nghiệp thành công nhờ huy động vốn quốc tế

Thời gian qua nhiều doanh nghiệp phát triển nhờ kênh huy động nguồn vốn từ thị trường quốc tế. Trong đó, Vingroup là doanh nghiệp điển hình của Việt Nam thành công trong việc huy động vốn từ thị trường quốc tế. Chỉ tính từ năm 2013 đến năm 2019, tập đoàn này đã thực hiện 17 giao dịch huy động vốn từ các tổ chức nước ngoài với số tiền huy động được lên đến 7,6 tỷ USD.

Ngoài ra, Vingroup đang xem xét đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng tại Mỹ đối với Công ty sản xuất ô tô Vinfast với số vốn huy động dự kiến là 2 tỷ USD. Hay hãng Bamboo Airways có kế hoạch huy động 200 triệu USD thông qua IPO tại Mỹ bằng việc phát hành 5-7% cổ phần.

Cùng với những kế hoạch phát hành cổ phiếu, niêm yết trái phiếu ra thị trường quốc tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam cũng đã huy động vốn thành công qua các hợp đồng tài trợ, vay vốn từ các tổ chức quốc tế. Vào đầu tháng 3/2021, HDBank đã ký kết thành công hợp đồng vay vốn trị giá 71 triệu USD (khoảng 1.700 tỷ đồng) từ Ngân hàng Thương mại Quốc tế Mega (Đài Loan). Ngoài ra, HDBank còn đạt nhiều thỏa thuận vay vốn từ các định chế tài chính toàn cầu như JP Morgan Chase, Ngân hàng Công thương Trung Quốc, Ngân hàng Phát triển châu Á,…

Mới đây, Công ty Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam cũng vừa ký hợp đồng vay hợp vốn trị giá 30 triệu USD (hơn 690 tỷ đồng) với nhóm 4 ngân hàng Đài Loan đó là Union Bank of Taiwan; Taichung Commercial Bank - Labuan Branch; Taishin International Bank và Huanan Commercial Bank; Công ty Chứng khoán MB (MBS) vay 10 triệu USD từ Ngân hàng Kookmin (KB) – Chi nhánh Hồng Kông để bổ sung vốn lưu động cho hoạt động kinh doanh…

Theo các chuyên gia, các doanh nghiệp Việt Nam đã thành công nhờ huy động vốn giá rẻ từ quốc tế đã hỗ trợ rất nhiều trong sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp. 

Siết chặt nguồn vốn vay sử dụng sai mục đích

Dự thảo thông tư  mới mà NHNN đang lấy ý kiến, quy định điều kiện vay nước ngoài tập trung vào hỗ trợ các nhu cầu vốn phục vụ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, hạn chế vay nước ngoài cho các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro. Dự thảo thông tư mới dự kiến thay thế cho Thông tư 12/2014/TT-NHNN. 

Đối với vay ngắn hạn nước ngoài, dự thảo quy định doanh nghiệp chỉ được vay ngắn hạn để thanh toán các khoản nợ phát sinh trong vòng 12 tháng từ thời điểm ký thỏa thuận vay, song không bao gồm các khoản nợ phát sinh từ hợp đồng vay với người cư trú, các khoản phải trả phát sinh từ mua chứng khoán kinh doanh, góp vốn mua cổ phần, mua bất động sản đầu tư và nhận chuyển nhượng dự án. 

Ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc NHNN, nhận định việc tăng trưởng "nóng", "ồ ạt" của thị trường chứng khoán và kinh doanh bất động sản tiềm ẩn rủi ro lớn vì có thể tạo ra tình trạng vốn "ảo", "bong bóng" tài sản, bất ổn tài chính vĩ mô. 

Do đó, dòng vốn vay nước ngoài ngắn hạn cần được quản lý chặt chẽ hơn nữa để hạn chế các nguy cơ đảo chiều, NHNN cho rằng cần hạn chế việc doanh nghiệp vay nước ngoài ngắn hạn cho các mục đích tiềm ẩn rủi ro bong bóng giá như chứng khoán, bất động sản. NHNN khẳng định với quan điểm đánh giá rủi ro, qua đó, cần quản lý chặt chẽ đối với các lĩnh vực kinh doanh chứng khoán, kinh doanh bất động sản trong hoạt động cấp tín dụng trong nước. 

Ngoài định hướng chặn mục đích vay nước ngoài ngắn hạn đầu tư vào chứng khoán và bất động sản nói trên, NHNN cũng dự kiến không cho phép sử dụng vốn vay ngắn hạn để nhận chuyển nhượng dự án đầu tư và mua cổ phần, mua phần vốn góp do việc thực hiện dự án hoặc mua cổ phần, mua vốn góp tại doanh nghiệp nhằm thâu tóm doanh nghiệp, mua bán sáp nhập để quản lý, phát triển doanh nghiệp về lâu dài là hoạt động mang tính dài hạn… Do đó, nếu vay vốn nước ngoài ngắn hạn để thanh toán cho khoản nợ phát sinh từ các mục đích sử dụng vốn trung dài hạn nêu trên sẽ tạo ra rủi ro thanh khoản.

Chưa biết dự thảo Thông tư từ lấy ý kiến đến ban hành sẽ sửa đổi ra sao, song với bức tranh huy động quốc tế tích cực của các doanh nghiệp Việt Nam hiện tại và quá khứ, thì tương lai sẽ có không ít doanh nghiệp gặp khó.