Bất chấp Hiệp hội Điều Việt Nam cảnh báo tình trạng hạt điều kém chất lượng rao bán qua các website, sàn thương mại điện tử, mạng xã hội… sản phẩm này vẫn được vô tư rao bán, thậm chí còn rầm rộ hơn ở thời điểm cận kề tết Nguyên đán.
Mượn ''mác'' Bình Phước để dễ bán
Tại fanpage Hạt điều rang muối Bình Phước, hạt điều được cho là của Bình Phước được nhiều người rao bán với giá rẻ không tưởng, 100.000 đồng/sáu hộp loại nửa ký với loại hạt bể đôi, tính ra mỗi ký chỉ 33.000 đồng; điều nguyên hạt còn vỏ lụa 100.000 đồng/kg; điều nguyên hạt bóc vỏ chỉ 40.000 đồng/kg, điều nguyên hạt giá 50.000 đồng/kg (100.000 đồng/bốn hộp)…
Tại các trang thương mại điện tử, hạt điều được rao bán 47.000 - 120.000 đồng/kg kèm tem nhãn điều Bình Phước. Những người bán điều lấy lý do ảnh hưởng từ dịch Covid-19 nên mới có giá rẻ (?).
Dạo quanh một số chợ, hạt điều giá rẻ không nhãn mác cũng được bán tràn lan. Tại chợ Vườn Chuối (Q.3, TP Hồ Chí Minh), hạt điều bóc vỏ có giá 100.000 đồng/kg, hạt điều bóc vỏ bể đôi thì có giá 80.000 đồng/kg, ngang bằng với giá các loại đậu xanh, đậu nành, đậu phộng… Một số tiểu thương cho biết, nhiều khách hàng mua về làm sữa hạt.
Tại chợ Bình Tây (Q.6, TP Hồ Chí Minh), hầu như mỗi sạp đều bán một thương hiệu điều Việt Nam, kèm theo điều ngoại nhập. Tại sạp bánh mứt P.T., chúng tôi được người bán giới thiệu những bịch hạt điều đựng trong bao bì không nhãn mác và giới thiệu là điều Bình Phước; loại đặc biệt có giá 200.000 đồng/kg, mức này đã tăng thêm 20.000 đồng/kg vì lý do tết. Ở sạp bánh mứt T.D. gần đó, hạt điều vỏ lụa T.T. được bán với giá từ 210.000 - 230.000 đồng/kg (tùy loại 1 hay 2). Người bán cho hay, các loại có giá thấp hơn nhập từ Ấn Độ, châu Phi…
Hạt điều tỏi ớt được gắn mác “Bình Phước” bán với giá siêu rẻ.
“Ngoài hạt điều Bình Phước, chợ còn có hàng nhập từ Bờ Biển Ngà, Nigeria, Campuchia, Indonesia, Ấn Độ… Do hạt điều Bình Phước giá cao nên không ít sạp chỉ bán hạt điều nhập khẩu”, một chủ sạp chia sẻ.
Đa số khách hàng từng sử dụng sản phẩm này cho biết, hạt điều mua được chất lượng không như những người bán quảng cáo mà hạt xấu, bị sâu, mốc, vỡ nát... khá nhiều. Thêm nữa, dù hạt đã được tẩm nhiều hương vani nhưng cũng không thể tẩy hết được mùi dầu đặc trưng của loại hạt để lâu ngày, gây khó chịu.
Theo chia sẻ của một chủ cơ sở chuyên sản xuất hạt điều ở Bình Phước cho hay, nguồn gốc của hạt điều giá rẻ này là hàng xuất không đạt tiêu chuẩn an toàn bị trả về, hoặc hàng tồn kho. Mà hạt khô đã để quá 4 tới 6 tháng, thì chất lượng sẽ hạ thê thảm, không còn vị ngon ngọt của hạt điều nữa. Các công ty vì tiếc hạt hàng tồn kho đã bán giá rẻ hoặc phù phép đủ kiểu để thu hồi vốn.
Chưa kể có thể lô hàng đó không vượt ra các kì kiểm tra gay gắt về hóa chất tại nước ngoài, bị từ chối nhập cảnh. Dĩ nhiên quay về nước sẽ được bán phá giá để thu hồi vốn. Rõ ràng kém chất lượng nhưng các cơ sở còn ngang nhiêu “mượn” mác hạt điều Bình Phước để quảng cáo, bán hàng. Điều này ảnh hưởng tới uy tín của thương hiệu hạt điều ngon nức tiếng ở Bình Phước.
Ngành điều ''bó tay''
Bà Đào Thị Lanh, Chủ tịch Hội điều Bình Phước, cho hay hiện điều Bình Phước bán lẻ có giá từ 200.000 - 400.000 đồng/kg. Nhiều website và mạng xã hội rao bán hạt điều có chỉ dẫn ''Bình Phước'' với giá chỉ 100.000/ba kg (điều bể) hoặc 66.000 đồng/kg (điều còn vỏ lụa). Hội nhiều lần xác minh thì không phải điều Bình Phước mà hầu hết là điều phế phẩm, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, không rõ nguồn gốc. Trong đó, có nhiều hạt sâu mốc, không có mùi vị đặc trưng của hạt điều, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Ngay sau khi hội này có văn bản cảnh báo gửi các ngành, cảnh sát môi trường tỉnh Bình Phước đã kiểm tra, xử lý một số đối tượng. Tuy tình trạng rao bán có giảm nhưng hiện vẫn còn rất nhiều. Theo bà Lanh, hạt điều Bình Phước đã có chỉ dẫn địa lý ''Hạt điều Bình Phước'', được Cục Sở hữu trí tuệ bảo hộ. Hiện chỉ có tám đơn vị được cấp quyền bảo hộ chỉ dẫn địa lý, được sử dụng tem nhãn hiệu chỉ dẫn địa lý Bình Phước với cam kết sản xuất và kinh doanh điều Bình Phước. Cụ thể, điều Hà Mỵ, Mỹ Lệ, Phúc Thịnh, Sơn Thành được cấp chỉ dẫn địa lý ''Bình Phước'' đối với các sản phẩm hạt điều nguyên liệu, hạt điều nhân trắng, hạt điều rang muối. Thương hiệu Vinahe được cấp chỉ dẫn địa lý đối với sản phẩm điều nguyên liệu, điều rang muối. Còn thương hiệu Hoàng Phú, Đức Tài, Gia Bảo thì được cấp chỉ dẫn địa lý với sản phẩm điều rang muối.
Nhiều website và các trang trên Facebook rao bán điều nguyên hạt Bình Phước chỉ có giá 50.000 - 100.000 đồng/kg.
Những doanh nghiệp khác không phải không có điều Bình Phước mà là chưa công nhận. Tuy nhiên, có thực trạng những đơn vị nhập khẩu hạt điều nước ngoài, mua đi bán lại, tự in nhãn chỉ dẫn địa lý Bình Phước dán vào, lừa người tiêu dùng, ảnh hưởng đến thương hiệu điều Bình Phước. ''Hội đang rất đau đầu trước nạn dán nhãn lung tung nhưng lại không có chức năng kiểm soát mà trách nhiệm ở cơ quan quản lý. Chỉ có doanh nghiệp làm điều Bình Phước nhìn vào hạt điều mới phân biệt được đâu là hàng chính gốc, đâu là ngoại nhập, còn khách hàng thì không thể nào phân biệt được. Việc không quản lý tình trạng tự in nhãn dán vào sản phẩm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng'', bà Lanh nói.