Cho vay các khách hàng độc lập của một dự án để tránh vi phạm quy định
Thông báo kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ ngày 15/6/2023 về Trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và các tổ chức tín dụng về việc thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng và Đề án xử lý nợ xấu giai đoạn 2013- 2017 cho thấy, có việc tập trung tín dụng cho 1 khách hàng, 1 dự án thông qua cho vay các khách hàng độc lập để tránh vi phạm quy định của Luật các tổ chức tín dụng.
Hé lộ mối quan hệ "tay ba" Sacombank, Him Lam và Chủ tịch Dương Công Minh
Cụ thể, tại Sacombank, Thanh tra Chính phủ đã kiểm tra hồ sơ cấp tín dụng 16 khách hàng của ngân hàng này với tổng dư nợ đến tháng 8/2018 là 15.218 tỉ đồng.
Trong đó, Sacombank đã cho vay với 9 khách hàng gồm Công ty CP Him Lam Thủ Đô, Công ty CP đầu tư Hồng Bàng, Công ty CP ĐTXD Bảo Lộc, Công ty CP đầu tư TMDV Nam Thắng, Công ty CP TMXD Công Phúc, Công ty CP hạ tầng Bảo Tín, Công ty CP ĐTXD Việt Phú Mỹ, Công ty CP QLĐTXD Việt Hà, Công ty CP XDTMDVDL Hiệp với dư nợ tính đến cuối tháng 8-2018 là 9.262 tỉ đồng - chiếm 48,52% vốn tự có của Sacombank.
Theo cơ quan thanh tra, mục đích vay của 9 khách hàng nêu trên để nhận chuyển nhượng và đầu tư cùng 1 dự án.
Các khách hàng này không có mối quan hệ liên quan theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng, không trực tiếp thực hiện dự án mà vay để chuyển bên thứ 3 thông qua hình thức ký hợp đồng nguyên tắc chuyển nhượng các phân khu thuộc dự án. Trong khi đó, việc thẩm định năng lực tài chính để thực hiện dự án chỉ dừng lại ở 9 khách hàng vay vốn, không thẩm định với đơn vị thực hiện dự án, tiềm ẩn rủi ro. Đến thời điểm thanh tra, dự án đang gặp nhiều khó khăn về pháp lý đất đai.
Nhiều thiếu sót, vi phạm đã được cơ quan thanh tra chỉ ra.
Thứ nhất, một số khách hàng cung cấp số liệu báo cáo tài chính sai lệch giữa số liệu gửi Sacombank và cơ quan thuế. Các doanh nghiệp gồm: CTCP TMXD Công Phúc, CTCP ĐTXD Việt Phú Mý, CTCP ĐT và TMDV Nam Thắng.
Hai là, Sacombank cũng chưa kiểm soát chặt chẽ việc một số khách hàng cùng vay vốn tại ngân hàng này và ngân hàng khác để giải ngân cho hợp đồng chuyển nhượng phân khu thuộc dự án khu đô thị Sài Gòn Bình An của Công ty SDI.
Ba là, việc kiểm tra sau cho vay chưa ghi nhận, đánh giá đầy đủ tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, khó khăn về pháp lý của dự án; cho vay thực hiện dự án nhưng dự án chậm tiến độ, phát sinh chi phí lãi vay lớn, làm ảnh hưởng tới hiệu quả phương án đầu tư kinh doanh đã được ngân hàng phê duyệt khi cho vay.
Bốn là, rủi ro, bất cập trong xác định tính pháp lý của tài sản đảm bảo dùng thế chấp chung cho khoản vay của 9 khách hàng là toàn bộ các quyền tài sản/lợi ích từ dự án khu đô thị Sài Gòn Bình An trong điều kiện dự án chưa có đầy đủ các hồ sơ pháp lý về quyền sở hữu dự án.
Ngoài ra, còn có bất cập trong trường hợp xử lý tài sản đảm bảo là toàn bộ các quyền tài sản, lợi ích thu được mà chủ đầu tư có được từ hoạt động đầu tư, kinh doanh, khai thác Dự án Khu đô thị Sài Gòn Bình An do khách hàng vay vốn (bên nhận chuyển giao quyền tài sản) không được tiếp tục kế thừa quyền và nghĩa vụ thực hiện dự án đang dở dang theo quy định của pháp luật đất đai, đầu tư, xây dựng.
9 khách hàng được cấp tín dụng “khủng” và mối quan hệ với ông Dương Công Minh, Him Lam
Nổi bật trong danh sách 9 pháp nhân vay với dư nợ lên tới 9.262 tỷ đồng, tương đương 48,52% vốn tự có của Sacombank tại thời điểm cuối năm 2017 chính là Công ty CP Him Lam Thủ đô. Him Lam Thủ đô là đơn vị thành viên của Him Lam Group do ông Dương Công Minh là người sáng lập, và có nhiều năm giữ chức Chủ tịch HĐQT.
Đáng chú ý, cũng trong năm 2017, ông Dương Công Minh chính thức là Chủ tịch HĐQT Sacombank.
9 khách hàng lớn được Sacombank cho vay để chuyển bên thứ 3 thông qua hình thức ký hợp đồng nguyên tắc chuyển nhượng các phân khu thuộc dự án
Sang năm 2018, khi Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) có hiệu lực từ ngày 15/1/2018, ông Minh mới từ chức tại Him Lam Group. Cuối năm 2017, thời điểm Sacombank đang cho Him Lam Thủ đô vay tín dụng "khủng", cổ đông sở hữu 80% cổ phần Him Lam Thủ đô là ông Nông Đàm Thắng - thành viên Ban kiểm soát của Him Lam Group.
Trước khi tham gia HĐQT Sacombank, ông Dương Công Minh từng là Chủ tịch HĐQT LienVietPostBank trong nhiều năm. Sau đó, ông đã thoái toàn bộ gần 15% vốn cổ phần của Him Lam tại nhà băng này.
Cái tên thứ hai trong danh sách 9 khách hàng lớn của Sacombank là Công ty CP Đầu tư Hồng Bàng (thường gọi là Him Lam Hải Phòng) cũng là thành viên của Him Lam Group.
Thứ ba, Công ty TNHH Đầu tư xây dựng Bảo Lộc cũng có mối liên quan với Him Lam Group, tham gia thương vụ góp vốn lập Công ty CP Đầu tư Long Biên (Lobico) - ông chủ của sân golf Tân Sơn Nhất (TP.Hồ Chí Minh) vào năm 2006. Sau này, phần lớn cổ phần của Lobico đều thuộc về người nhà của ông Dương Công Minh, chẳng hạn ông Trần Văn Tĩnh (anh họ ông Minh, sở hữu 48,5% vốn điều lệ), và bà Dương Thị Liêm (em gái ruột ông Minh, sở hữu 36,5% vốn điều lệ), tại thời điểm 2014.
Về Công ty CP Thương mại xây dựng Công Phúc, tháng 7/2020, Him Lam Land - đã thế chấp hơn 10 triệu cổ phiếu STB của Sacombank để đảm bảo cho nghĩa vụ vay vốn của công ty này. Đến tháng 7/2016, Công Phúc có cơ cấu cổ đông bao gồm: ông Dương Công Sáng (97,778% vốn điều lệ), ông Dương Công Thuyên (1,11% vốn điều lệ) và ông Nguyễn Văn Lương (1,111% vốn điều lệ)...
Ông Dương Công Minh và hành trình tại Sacombank
Sáng 30/6/2017, Sacombanktổ chức Đại hội thường niên năm thống nhất bầu ông Dương Công Minh làm chủ tịch HĐQT ngân hàng nhiệm kỳ 2017 - 2021. Phát biểu sau khi đắc cử Chủ tịch Sacombank, ông Dương Công Minh cho biết, việc sáp nhập vào Phương Nam đã khiến ngân hàng có một số khó khăn, nhưng đồng thời đã giúp Sacombank hậu sáp nhập có được quy mô lớn. Đề án xác định là tái cấu trúc trong 10 năm, nhưng Hội đồng quản trị mới họp đã thống nhất là sẽ giải quyết trong vòng 5 năm. Theo ông Minh, nợ xấu của ngân hàng chủ yếu nằm trong bất động sản đảm bảo, nếu xử lý nhanh vấn đề này thì sẽ sớm hoàn tất tái cấu trúc.
Trước khi tham gia HĐQT Sacombank, ông Dương Công Minh từng là Chủ tịch HĐQT LienVietPostBank trong nhiều năm. Thời điểm chính thức tham gia Sacombank, ông đã thoái toàn bộ gần 15% vốn cổ phần của Him Lam tại nhà băng này.
Trước đó, ngày 1/10/2015, thực hiện theo định hướng của Chính Phủ và NHNN trong chương trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, Ngân hàng Phương Nam chính thức sáp nhập vào Sacombank. Đây được coi là một mốc lịch sử trong hành trình phát triển của Sacombank. Sau sáp nhập, Sacombank thuộc Top 5 ngân hàng lớn nhất Việt Nam về tổng tài sản, vốn điều lệ và mạng lưới hoạt động.
Ngày 28/9/2017, Sacombank và Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) ký kết thỏa thuận hợp tác về việc xử lý nợ xấu trên cơ sở Nghị Quyết 42.