Sáng ngày 18/1/2024, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Các Tổ chức tín dụng (sửa đổi). Luật chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, ngoại trừ một số điều khoản sẽ có hiệu lực từ 1/1/2025.
Đánh giá tổng quan về tác động của sự kiện này, MBS Research cho biết, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) sẽ là hành lang pháp lý quan trọng góp phần giúp hệ thống hoạt động ổn định, minh bạch và tiệm cận với chuẩn quốc tế.
“Chúng tôi cho rằng Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) có ý nghĩa lớn trong việc quản lý và điều hành hệ thống ngân hàng hoạt động ổn định, minh bạch và tiệm cận với các quy định quốc tế. Trong ngắn hạn, những nội dung của Luật sẽ có tác động nhất định đến hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết”, MBS Research lưu ý.
Đối với sở hữu chéo, thao túng, chi phối tổ chức tín dụng, Luật bổ sung thêm quy định các cổ đông sở hữu từ 1% vốn điều lệ của tổ chức tín dụng phải cung cấp thông tin, đồng thời các tổ chức tín dụng phải thực hiện công bố công khai mình bạch thông tin của các cổ đông này. Giới hạn tỷ lệ sở hữu cho cổ đông là tổ chức giảm từ 15% xuống 10%; cổ đông và người có liên quan giảm từ 20% xuống 15%. Cổ đông lớn và người có liên quan xuống còn 5% vốn điều lệ của tổ chức tín dụng. Đối với nhà đầu tư nước ngoài sẽ không áp dụng các quy định như trên mà sẽ theo phê duyệt của Chính phủ.
Theo chuyên gia MBS Research, quy định này sẽ hạn chế tình trạng sở hữu chéo và giúp nhận biết các rủi ro lớn từ các doanh nghiệp sân sau như trường hợp của SCB và Vạn Thịnh Phát.
Trong khi đó, chuyên gia Maybank IBG Research cho rằng, mục đích của quy định này là giảm rủi ro thao túng ngân hàng. Quy định chuyển tiếp cho phép là với trạng thái hiện tại (những cổ đông có tỷ lệ sở hữu cao hơn giới hạn cho phép, trước khi Luật có hiệu lực) vẫn sẽ được giữ nguyên không đổi (không phải bán ra cổ phần), nhưng sẽ không được phép tham gia vào các đợt phát hành cổ phần mới của ngân hàng để đảm bảo tỷ lệ sở hữu hiện tại sẽ giảm dần về giới hạn theo quy định mới.
Về hoạt động đại lý bảo hiểm của tổ chức tín dụng (tại Điều 5, Điều 113) quy định tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức.
MBS Research cho rằng, hoạt động bancassurance sẽ được quản lý chặt chẽ hơn, điều này sẽ khiến tốc độ tăng trưởng thu nhập từ bancassurance của các ngân hàng chậm lại so với giai đoạn 2019-2021.
Về can thiệp sớm các tổ chức tín dụng yếu kém, các tổ chức tín dụng được can thiệp sớm (lỗ luỹ kế hơn 50% vốn điều lệ) sẽ được hỗ trợ bởi một số biện pháp như thay đổi cách tính số dự phòng rủi ro bằng tối đa số chênh lệch thu chi trong năm của tổ chức tín dụng. Đồng thời phải thuyết minh chi tiết số dự phòng thực tế và chênh lệch với số tối đa này trong báo cáo tài chính.
MBS Research cho rằng, quy định này không ảnh hưởng nhiều đến các ngân hàng niêm yết trên sàn hiện tại. Đồng thời, sẽ giúp các cơ quan quản lý và công chúng sớm nhận ra các rủi ro lớn thông qua báo cáo tài chính được công bố của các tổ chức tín dụng.
Maybank IBG Research cho rằng, quy định này buộc lãnh đạo của các ngân hàng đang gặp khó khăn phải chịu trách nhiệm cho hậu quả và giảm thiểu rủi ro đạo đức trong hệ thống ngân hàng, không sử dụng nguồn lực của Chính phủ hoặc của ngân hàng khác để giải quyết khó khăn. Ngân hàng Nhà nước vẫn đảm bảo ngăn chặn nguy cơ rút tiền gửi hàng loạt.
Về xử lý tài sản đảm bảo (hiệu lực từ ngày 1/1/2025), các tổ chức tín dụng được quyền chuyển nhượng một phần hoặc toàn bộ tài sản đảm bảo là dự án bất động sản để thu hồi nợ.
Quy định này được MBS Research đánh giá sẽ giúp các ngân hàng có thêm phương án xử lý các dự án lớn với một phần nhỏ trong đó bị vướng pháp lý, từ đó giúp dòng tiền của các doanh nghiệp bất động sản được khơi thông và giảm nợ xấu cho các ngân hàng, đặc biệt nhóm ngân hàng niêm yết có tỷ lệ cho vay bất động sản cao.
Cũng cho rằng, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đã đưa ra hướng dẫn về mặt pháp lý kịp thời cho hệ thống các Ngân hàng thương mại (NHTM), đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết 42/2017/QH-14 thí điểm về xử lý nợ xấu đã hết hiệu lực vào ngày 31/12/2023, tuy nhiên, Công ty CK VNDirect cho rằng, trong Luật được thông qua lần này đã không đề cập đến quyền thu giữ tài sản đảm bảo của TCTD, điều này có thể dẫn đến tình trạng người đi vay tiền không phối hợp bàn giao tài sản đảm bảo.
“Chúng tôi cho rằng nếu có những quy định rõ ràng hơn của các cơ quan chức năng về quyền “thu giữ tài sản đảm bảo” thì các TCTD sẽ có thể xử lý nợ xấu hiệu quả hơn”, Công ty CK VNDirect nêu quan điểm.
Về giới hạn tín dụng, Luật mới quy định các ngân hàng có thể cho vay tối đa 10% tổng vốn chủ sở hữu ngân hàng đối với một khách hàng (giảm từ mức 15% trước đây) và 15% tổng vốn chủ sở hữu của ngân hàng đối với một nhóm khách hàng và người có liên quan (giảm từ mức 25% trước đây). Việc cho vay vượt quá mức này phải được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Chuyên gia Maybank IBG Research lo ngại, quy định này sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch cho vay của một số ngân hàng cũng như tạo thách thức cho các doanh nghiệp trong việc đảm bảo nguồn vốn lớn.
Nhìn chung, chuyên gia nhận định, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) hướng đến mục tiêu tăng cường quản lý hoạt động của ngành ngân hàng, cụ thể là liên quan đến quyền sở hữu, và cho vay các bên liên quan. Việc mở rộng đối tượng bị coi là liên quan, đồng thời giảm giới hạn cho vay với các bên liên quan là nhắm đến mục tiêu hạn chế việc cho vay sân sau.
"Chúng tôi cho rằng đó là những ý định và bước làm để quản lý ngành Ngân hàng tốt hơn. Với nhà đầu tư tài chính, chúng tôi cho rằng nên quan tâm nhiều hơn đến các quy định ảnh hưởng đến yêu cầu về vốn, tính toán rủi ro của ngân hàng, vì đó sẽ ảnh hưởng mạnh và trực tiếp lên tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (ROE). Với Luật mới, chúng tôi không thấy gây thay đổi cơ cấu gì cho ROE và chỉ nhằm mục tiêu quản lý ngành Ngân hàng tốt lên”, Maybank IBG Research lưu ý.