Theo đó, với thị trường Mỹ, năm 2023, XK tôm Việt Nam sang Mỹ sau khi giảm liên tục trong các tháng đầu năm, từ tháng 7 đến hết năm, liên tục tăng trưởng 2 con số. Cả năm 2023, XK tôm sang Mỹ đạt 682 triệu USD, giảm 15% so với năm 2022.
Cùng với đó, số liệu NK tôm của Mỹ trong tháng 11/2023 cũng ghi nhận tháng thứ 5 tăng trưởng liên tiếp. Tồn kho giảm, các chỉ số của nền kinh tế Mỹ đang tốt dần, nhu cầu cao hơn phục vụ đợt cuối năm. Lạm phát tại Mỹ đã giảm khá mạnh trong năm 2023. Đến tháng 11/2023, lạm phát đã giảm còn 3,1%, từ mức đỉnh 9,1% vào tháng 6/2022. Cục Dữ trữ Liên bang Hoa Kỳ (FED) đã đưa ra những thông điệp ngừng tăng lãi suất và tiến tới xem xét giảm lãi suất trong năm 2024.
XK tôm Việt Nam sang Mỹ sẽ tăng nhẹ trong năm 2024 khi nhu cầu ăn uống cải thiện, lạm phát hạ nhiệt, doanh số bán lẻ tại Mỹ phục hồi.
Mặc dù có các chỉ số tích cực trên nhưng Mỹ vẫn cảnh giác với những rủi ro địa chính trị, trong đó có xung đột ở Ukraine, có khả năng làm gián đoạn thị trường ngũ cốc và đẩy lạm phát tăng trở lại. Tại Trung Đông, Israel dự đoán xung đột với lực lượng Hamas sẽ kéo dài nhiều tháng, làm tăng nguy cơ leo thang trong khu vực.
Mới đây Hiệp hội Chế biến tôm Mỹ (ASPA) nộp đơn đề nghị điều tra thuế chống trợ cấp đối với tôm nhập khẩu trong đó có Việt Nam. Chưa rõ kết quả thế nào, nhưng XK tôm Việt Nam sang Mỹ sẽ bị ảnh hưởng trong năm nửa đầu năm 2024. Bên cạnh đó, căng thẳng Biển Đỏ đầu năm 2024, khiến giá cước vận tải biển đi Mỹ tăng, cũng là một chướng ngại cho DN XK sang Mỹ trong năm 2024.
Với thị trường Nhật Bản, XK tôm sang thị trường Nhật trong năm 2023 liên tục sụt giảm do lạm phát tại thị trường này tăng cao, đồng yên giảm giá mạnh, ảnh hưởng tới quyết định mua hàng của các nhà NK Nhật Bản. Năm 2023, XK tôm sang thị trường này đạt 511 triệu USD, giảm 24% so với năm 2022. Tháng cuối cùng của năm 2023, XK tôm sang thị trường này đã ghi nhận tăng 6% so với cùng kỳ năm 2022.
Thị trường này được đánh giá còn nhiều tiềm năng và sẽ phục hồi sớm hơn so với các thị trường lớn khác như Mỹ, EU trong năm 2024. Tại Mỹ và EU tôm sơ chế đơn giản từ Ấn Độ, Ecuador với giá rẻ đang có lợi thế hơn so với Việt Nam. Người tiêu dùng Nhật Bản yêu cầu sản phẩm phải ngon, bổ, đẹp mắt, chế biến cầu kỳ, tỉ mỉ, phù hợp với trình độ, năng lực chế biến của Việt Nam. Các sản phẩm tôm phổ biến từ Việt Nam xuất sang Nhật như tôm bao bột, tôm duỗi, tôm chiên, tôm sushi…Tôm Việt Nam vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh tốt trên thị trường này.
Ngoài ra, thị trường Nhật Bản có vị trí địa lý gần hơn so với Mỹ, EU và phương thức thanh toán cũng an toàn hơn.
Với thị trường EU, năm 2023, xung đột Nga-Ukraine, người tiêu dùng chi tiêu tiết kiệm, vật giá tăng, xăng dầu tăng, đồng EUR mất giá là những nguyên nhân khiến nhu cầu tiêu thụ tại thị trường này chậm. Người dân chọn thực phẩm giá rẻ, tôm cỡ nhỏ hơn, các nhà NK hạn chế mua vào, cố gắng bán ra để giải phóng hàng tồn kho và hạn chế lỗ. Năm 2023, XK tôm Việt Nam sang EU đạt 421 triệu USD, giảm 39% so với năm 2022.
Các đối thủ cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường EU gồm Ecuador và Ấn Độ. Trên thị trường này, tôm Việt Nam vẫn giữ được ưu thế ở phân khúc cao cấp.
Sức cạnh tranh của tôm Ecuador cũng đang mạnh dần lên. Với những bất ổn về kinh tế và chính trị hiện tại, thị trường EU sẽ chưa thể phục hồi trong phần lớn năm 2024. Tuy nhiên, dự kiến nhu cầu sẽ giữ ở mức ổn định, không giảm thêm nữa.
Với thị trường Trung Quốc, năm 2023, XK tôm sang Trung Quốc nằm trong xu hướng giảm chung tuy nhiên Trung Quốc là thị trường có mức sụt giảm thấp nhất trong số các thị trường NK chính. Năm 2023, XK tôm Việt Nam sang Trung Quốc & HK đạt 607 triệu USD, giảm 8% so với năm 2022.
Nhu cầu NK tôm của Trung Quốc vẫn tăng mạnh nhưng do có quá nhiều nguồn cung “đổ xô” vào thị trường này với giá chào thấp. Nên tôm Việt Nam rất khó cạnh tranh về giá.
Dịch COVID-19 đã chấm dứt, kinh tế Trung Quốc có tín hiệu tích cực, nhu cầu tôm hồi phục. Vị trí địa lý gần thuận lợi cho các DN Việt Nam XK sang Trung Quốc về chi phí logistics. Các tháng đầu năm 2024, XK tôm sang thị trường này có thể phục hồi nhẹ.
Xung đột Biển Đỏ khiến cước vận tải biển tăng, có thể khiến Ecuador giảm XK sang Trung Quốc do phải chịu áp lực chi phí vận tải biển gia tăng. Đây có thể là cơ hội cho tôm Việt Nam tại thị trường Trung Quốc.
VASEP dự báo, đà phục hồi cho XK tôm sẽ còn đối diện nhiều cam go trong năm 2024, điều này đòi hỏi các DN trong ngành hàng tôm Việt cần nỗ lực hơn nữa để tiếp tục vượt khó trên chặng đường phục hồi. Dự báo kim ngạch xuất tôm trong năm 2024 đạt khoảng 4 tỷ USD, tăng 5% so với năm 2023.
Tuệ Minh
